Zgodnie z prognozami Eurostatu, do 2050 roku ponad 30% Europejczyków będzie miało więcej niż 65 lat. W Polsce już dziś seniorzy stanowią ponad 25% populacji, a liczba ta będzie rosnąć. W tym kontekście coraz większego znaczenia nabiera temat dostępności przestrzeni publicznej – zarówno fizycznej, jak i cyfrowej. Wbrew pozorom, to nie tylko kwestia komfortu, ale realnej możliwości uczestnictwa w życiu społecznym, kulturalnym i ekonomicznym.
Czym są bariery architektoniczne?
Bariery architektoniczne to przeszkody w przestrzeni, które ograniczają swobodę poruszania się i korzystania z infrastruktury. Dla osób starszych mogą to być:
- schody bez poręczy i windy,
- zbyt wysokie krawężniki,
- brak ławek do odpoczynku,
- zbyt małe napisy i nieczytelna nawigacja,
- drzwi otwierane manualnie,
- niedostosowane toalety publiczne,
- hałaśliwe, nieintuicyjne przestrzenie.
„Architektura to polityka – to, co budujemy lub ignorujemy, świadczy o tym, kogo jako społeczeństwo zapraszamy do wspólnego życia, a kogo wykluczamy.”
prof. Wojciech Kosiński, urbanista, Politechnika Krakowska
Według danych GUS (2022), aż 56% osób powyżej 65. roku życia w Polsce wskazuje, że ma trudność z samodzielnym poruszaniem się po przestrzeni miejskiej. To nie tylko wyzwanie infrastrukturalne, ale bariera społeczna – ograniczająca dostęp do kultury, usług zdrowotnych, spotkań z bliskimi czy nawet codziennych zakupów.
Skutki barier – co naprawdę blokują?
Brak dostępnej przestrzeni to nie tylko niedogodność. To początek izolacji i pogorszenia stanu zdrowia – zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Według WHO, ograniczona mobilność zwiększa ryzyko depresji i przyspiesza procesy neurodegeneracyjne. Seniorzy częściej rezygnują z aktywności, zamykają się w domach, a ich potrzeby pozostają niezauważone.
Inwestycje i Age-Tech w walce z barierami
W ostatnich latach powstają nowe rozwiązania technologiczne, które odpowiadają na potrzeby Silver Generation:
1. Mobilne aplikacje z nawigacją dostępnościową
Startupy takie jak Wheelmap.org tworzą mapy dostępnych miejsc dla osób starszych i z ograniczoną mobilnością. Systemy GPS w niektórych miastach uwzględniają „najłatwiejsze trasy” z uwzględnieniem podjazdów i wind.
2. Inteligentne windy i drzwi
Technologie smart-building pozwalają automatycznie otwierać drzwi, rozpoznawać użytkownika i dostosowywać trasę w budynkach publicznych (np. systemy firmy Schindler lub Otis One).
3. Urbanistyka inkluzywna
Miasta takie jak Kopenhaga, Helsinki i Wiedeń wdrażają rozwiązania „age-friendly”: szersze chodniki, ławki co 100 m, lepsze oznaczenia, czytelne mapy i zintegrowaną komunikację miejską.
4. Architektura domowa
Nowoczesne systemy monitoringu i wspomagania codziennych czynności (jak CarePredict czy Caspar.AI) wspierają osoby starsze w bezpiecznym i niezależnym funkcjonowaniu w domach i mieszkaniach.
Trendy inwestycyjne
Według raportu Longevity.Technology i Aging Analytics Agency, inwestycje VC w obszarze infrastruktury wspierającej starzejące się społeczeństwa przekroczyły 1,2 mld USD w 2023 roku.
Wzrost ten dotyczy m.in.:
- aplikacji dla mobilności miejskiej seniorów (np. Lift Hero, GoGoGrandparent),
- dostosowania przestrzeni domowej (K4Connect),
- systemów alertowych i wearable tech (UnaliWear, CarePredict),
- architektury wspieranej przez AI (np. czujniki upadków, systemy nawigacji wnętrz).
Dobre praktyki z Polski
W Polsce liderami w tworzeniu dostępnej przestrzeni dla seniorów są m.in.:
- Gdynia – wdrażająca lokalną strategię polityki senioralnej i tworząca mapy dostępnych miejsc,
- Kraków – z projektami „Przyjazne przejścia”, szersze chodniki i lepsze oznakowanie,
- Łódź – rozwijająca program mieszkań dostosowanych do osób starszych i z niepełnosprawnościami.
Dostępność to godność
Budowanie przestrzeni wolnej od barier architektonicznych to nie tylko kwestia urbanistyki, ale także szerszej kultury społecznej. Dostępność to nie przywilej – to podstawowe prawo, które umożliwia uczestnictwo, aktywność, bezpieczeństwo i zdrowie.
Silver Generation to nie tylko grupa beneficjentów – to rosnąca, aktywna część społeczeństwa, która ma wiedzę, zasoby i chęć działania. Aby w pełni wykorzystać jej potencjał, musimy zaprojektować przestrzeń, która nie ogranicza, lecz wspiera.
BG
