Udar mózgu dotyka rocznie ponad 15 milionów ludzi na świecie, a znaczna część z nich doświadcza trwałych zaburzeń funkcji ruchowych i poznawczych. Skuteczna rehabilitacja jest nie tylko wyzwaniem klinicznym, ale także ekonomicznym – wymaga długoterminowego wsparcia, regularnej terapii i kosztownej opieki. W tym kontekście technologie immersyjne, takie jak wirtualna rzeczywistość (VR), przynoszą nową nadzieję – nie tylko jako atrakcyjny dodatek, ale jako skuteczna, naukowo potwierdzona forma wspomagania neuroplastyczności.
Czym jest neuroplastyczność i jak działa VR?
Neuroplastyczność to zdolność mózgu do adaptacji i reorganizacji po uszkodzeniu – w tym przypadku po udarze. Dzięki niej możliwe jest „przejęcie” funkcji uszkodzonych obszarów przez inne części mózgu. W klasycznej terapii wykorzystuje się tę właściwość poprzez powtarzanie konkretnych zadań ruchowych lub poznawczych.
W przypadku VR – efekty są wzmacniane dzięki:
- multisensorycznemu pobudzeniu (wzrok, słuch, ruch),
- symulacji realistycznych zadań życiowych,
- personalizacji i natychmiastowej informacji zwrotnej,
- wysokiemu poziomowi zaangażowania i motywacji.
Badania pokazują, że pacjenci korzystający z terapii VR częściej uczestniczą w pełnych cyklach rehabilitacyjnych, co przekłada się na ich lepsze rokowania funkcjonalne.
Kluczowe badanie: Co wykazał przegląd systematyczny?
W badaniu “Virtual Reality, a Neuroergonomic and Neurorehabilitation Tool for Promoting Neuroplasticity in Stroke Survivors” przeanalizowano 27 badań klinicznych z udziałem osób po udarze mózgu. Przegląd ten miał na celu ocenę skuteczności VR w kontekście wspomagania neuroplastyczności i poprawy funkcji motorycznych.
Główne wnioski badaczy:
- Terapie z użyciem VR prowadzą do aktywacji rejonów mózgu odpowiedzialnych za ruch (np. pierwotna kora ruchowa, SMA).
- Pacjenci wykazywali lepsze wyniki motoryczne – zwłaszcza kończyny górnej.
- VR działa najlepiej, gdy stosowana jest często i systematycznie (5–7 sesji tygodniowo).
- Zaangażowanie pacjentów w terapię VR było wyższe niż w tradycyjnych metodach.
- W niektórych badaniach udowodniono nawet transfer umiejętności z wirtualnego środowiska do codziennych aktywności pacjenta.
Zastosowania w praktyce: Domowa i kliniczna rehabilitacja
VR coraz częściej znajduje zastosowanie nie tylko w szpitalach, ale także w warunkach domowych, gdzie umożliwia:
- monitorowanie postępów przez terapeutów zdalnie,
- indywidualne dostosowanie ćwiczeń,
- redukcję kosztów transportu i hospitalizacji.
Rozwiązania VR dla pacjentów po udarze obejmują:
- trening motoryczny z symulacją ruchów kończyn,
- rehabilitację chodu i równowagi w środowiskach 3D,
- ćwiczenia poznawcze wspierające pamięć, koncentrację i uwagę.
Neuroergonomia i przyszłość terapii
Autorzy badania wskazują także na neuroergonomiczny potencjał VR – czyli zdolność tej technologii do dostosowywania się do poznawczych i fizjologicznych ograniczeń pacjenta. Wirtualne środowisko może zostać zaprojektowane w sposób, który maksymalnie wspiera zdolności neuroadaptacyjne mózgu, jednocześnie redukując stres i przeciążenia poznawcze.
W perspektywie rozwoju VR w rehabilitacji można oczekiwać:
- integracji z EEG i fMRI w celu śledzenia zmian mózgowych w czasie rzeczywistym,
- automatyzacji personalizacji planów rehabilitacyjnych dzięki AI,
- wykorzystania gamifikacji jako dodatkowego bodźca motywacyjnego.
- integracji z tES (red.)
VR jako przyszłość rehabilitacji neurologicznej
Wirtualna rzeczywistość przestaje być postrzegana wyłącznie jako narzędzie rozrywki – staje się realnym, medycznie uzasadnionym elementem nowoczesnej terapii neurologicznej. W kontekście rehabilitacji poudarowej VR oferuje unikalne połączenie stymulacji sensorycznej, personalizacji ćwiczeń i wysokiego poziomu zaangażowania pacjenta. Dzięki tym cechom VR wspomaga neuroplastyczność, czyli kluczowy mechanizm powrotu do zdrowia po uszkodzeniach mózgu.
Jednym z największych atutów wirtualnej rzeczywistości jest możliwość prowadzenia terapii w środowisku domowym. W dobie rosnącego znaczenia opieki zdalnej i telemedycyny, systemy VR umożliwiają pacjentom ćwiczenie bez potrzeby fizycznej obecności w ośrodkach rehabilitacyjnych. Terapie mogą być monitorowane zdalnie przez terapeutów, a postępy pacjenta śledzone w czasie rzeczywistym dzięki zaawansowanym algorytmom i czujnikom ruchu. Takie podejście znacząco zmniejsza koszty, zwiększa dostępność terapii w regionach wiejskich i ułatwia kontynuację leczenia po hospitalizacji.
Kolejnym krokiem w rozwoju tej technologii jest integracja VR z innymi formami terapii wspierającymi neuroplastyczność, takimi jak tES – przezczaszkowa stymulacja elektryczna (ang. transcranial Electrical Stimulation). Łącząc bodźce sensoryczne i motoryczne dostarczane przez VR z neuromodulacją wywoływaną przez tES, można jeszcze silniej aktywować określone obszary mózgu i wspierać procesy uczenia się, pamięci czy motoryki. Takie rozwiązania są obecnie testowane w projektach badawczych na całym świecie – i stanowią obiecującą ścieżkę rozwoju tzw. terapii skojarzonej (ang. combined therapy).
Co istotne, rozwój VR wpisuje się w szersze zmiany systemowe – w kierunku opieki skoncentrowanej na pacjencie, hybrydowej (łączącej wizyty fizyczne z cyfrowymi), a także bardziej efektywnej kosztowo. W obliczu globalnych trendów starzenia się społeczeństw i wzrostu liczby pacjentów po udarach, VR może odegrać kluczową rolę w zmniejszaniu obciążenia systemów ochrony zdrowia.
Podsumowując, VR w rehabilitacji neurologicznej nie jest już rozwiązaniem przyszłości – to technologia teraźniejszości, która już dziś zmienia standardy terapii. Z każdą kolejną iteracją – coraz bardziej immersyjną, inteligentną i zintegrowaną z innymi narzędziami (np. AI, tES, czujniki IoT) – zbliża nas do nowego modelu opieki: spersonalizowanej, domowej i skutecznej.
W QVITI wierzymy, że największy potencjał terapeutyczny tkwi w synergii technologii. Stymulując mózg zarówno od strony fizjologicznej (prąd elektryczny), jak i poznawczo-ruchowej (immersyjna terapia VR) tworzymy fundament pod skuteczniejszą, szybszą i bardziej dostępną rehabilitację neurologiczną – zarówno w ośrodkach, jak i w domach pacjentów.
Bernard Gołko – CEO QVITI S.A.
Źródło: Virtual Reality, a Neuroergonomicand Neurorehabilitation Tool for Promoting Neuroplasticity in Stroke Survivors: A Systematic Review with Meta-analysis (link)
