W dyskusji o udogodnieniach dla osób starszych często koncentrujemy się na nowoczesnych technologiach i indywidualnych rozwiązaniach. Tymczasem warto spojrzeć wstecz i zastanowić się, czy pewne aspekty życia osiedlowego w Polsce Ludowej, choć osadzone w zupełnie innym kontekście ideologicznym, nie oferowały rozwiązań wspierających społeczność lokalną w sposób, którego brakuje nam dziś. Lata 70. to okres intensywnego budownictwa, w którym, obok bloków mieszkalnych, powstawała również rozbudowana infrastruktura społeczna. Ten artykuł stawia tezę, że reaktywacja i modernizacja elementów tej infrastruktury, w duchu dzisiejszego agetech i silver economy, mogłaby znacząco poprawić jakość życia seniorów, przeciwdziałając ich izolacji i wspierając aktywność.
Osiedla z duszą: zaginione centra społeczności lokalnych
Charakterystyczne dla polskich osiedli z lat 70. było tworzenie kompleksowych przestrzeni, które miały zaspokajać nie tylko podstawowe potrzeby bytowe, ale również społeczne i kulturalne. Oprócz sklepów i przychodni, kluczową rolę odgrywały:
- Kluby osiedlowe / Domy kultury osiedlowe: były to miejsca spotkań, gdzie organizowano zajęcia dla dzieci i dorosłych, warsztaty, potańcówki, prelekcje czy seanse filmowe. Dla osób starszych stanowiły często jedyne dostępne centrum życia towarzyskiego i kulturalnego poza domem. Oferowały możliwość rozwijania pasji, nawiązywania znajomości i aktywnego spędzania czasu.
- Osiedlowe czytelnie i biblioteki: małe punkty biblioteczne, często zlokalizowane w obrębie osiedla, ułatwiały dostęp do książek i prasy. Dla seniorów, którzy mogli mieć ograniczony dostęp do transportu lub internetu, były to cenne źródła wiedzy i rozrywki, a także miejsca spotkań z innymi czytelnikami.
- Punkty usługowe i rzemieślnicze: obok pralni i fryzjerów, na osiedlach działały często punkty naprawy sprzętu AGD, zegarmistrze, szewcy czy krawcy. Takie miejsca, oprócz funkcji użytkowej, pełniły rolę lokalnych centrów interakcji, budując poczucie wspólnoty i wzajemnego zaufania.
- Służby administracyjne osiedla: biura spółdzielni mieszkaniowych czy administracji, często zlokalizowane w centrum osiedla, były łatwo dostępne dla mieszkańców, umożliwiając szybkie załatwienie spraw urzędowych i zgłoszenie problemów. Bliskość ta sprzyjała poczuciu kontroli nad własnym otoczeniem, co jest szczególnie ważne dla osób starszych.
Te elementy tworzyły gęstą sieć społeczną, która w naturalny sposób integrowała mieszkańców, niezależnie od wieku. Starsze osoby, nawet jeśli były mniej mobilne, miały w zasięgu ręki wiele możliwości aktywności i interakcji, co skutecznie przeciwdziałało samotności i izolacji.
AgeTech jako klucz do odrodzenia społecznych przestrzeni osiedlowych
AgeTech, czyli technologie dla starzejącego się społeczeństwa, to nie tylko innowacyjne gadżety, ale kompleksowe rozwiązania mające na celu poprawę jakości życia seniorów, wspieranie ich niezależności, zdrowia i dobrostanu. W kontekście reaktywacji osiedlowej infrastruktury społecznej, agtech może pełnić dwie kluczowe role: modernizować i usprawniać dawne udogodnienia oraz tworzyć nowe, technologicznie zaawansowane rozwiązania w ramach tych przestrzeni.
1. Cyfryzacja i Dostępność Informacji:
- Cyfrowe tablice informacyjne/Ekrany interaktywne: umieszczone w klubach osiedlowych, klatkach schodowych czy przy wejściach do bibliotek, wyświetlałyby aktualne harmonogramy zajęć, wydarzeń, komunikaty administracji osiedla, a także informacje o usługach medycznych czy transportowych. Dzięki dotykowym ekranom i prostemu interfejsowi, seniorzy mogliby łatwo przeglądać dostępne opcje.
- Aplikacje osiedlowe/Platformy komunikacyjne: proste w obsłudze aplikacje na smartfony lub tablety, dedykowane mieszkańcom osiedla. Pozwalałyby na zgłaszanie usterek, rezerwowanie miejsc na zajęcia, otrzymywanie powiadomień, a także komunikację między sąsiadami.
- Wirtualni asystenci głosowi: w przestrzeniach wspólnych, takich jak kluby osiedlowe, mogłyby być dostępne urządzenia z asystentami głosowymi, które na prostą komendę udzielałyby informacji o harmonogramie czy pogodzie.
2. Telemedycyna i zdalna opieka zdrowotna:
- Punkty telemedyczne w klubach osiedlowych: wyposażone w sprzęt do podstawowych badań (ciśnieniomierz, pulsoksymetr) i kamerę do konsultacji wideo z lekarzem. Umożliwiłyby seniorom szybki dostęp do porady medycznej bez wychodzenia poza osiedle.
- Inteligentne monitory zdrowia: noszone urządzenia (smartwatche, opaski) lub domowe czujniki, które monitorują parametry życiowe i w razie niepokojących odchyleń wysyłają alerty. Dane te mogłyby być wykorzystane podczas konsultacji telemedycznych, wspierając proaktywną opiekę zdrowotną.
3. Aktywizacja i integracja społeczna:
- Zajęcia hybrydowe: kluby osiedlowe mogłyby oferować zajęcia (np. gimnastykę, warsztaty artystyczne) w formie stacjonarnej i online jednocześnie, umożliwiając uczestnictwo osobom, które nie mogą wyjść z domu.
- Platformy społecznościowe dla seniorów: specjalistyczne platformy (lub moduły w aplikacjach osiedlowych) umożliwiające seniorom łączenie się, rozmowy wideo, organizowanie wirtualnych spotkań czy dzielenie się zainteresowaniami, przeciwdziałając samotności i izolacji.
- Gry i aplikacje treningowe mózgu: dostępne w klubach osiedlowych na tabletach lub specjalnych urządzeniach, wspomagające funkcje poznawcze i pamięć, często w formie interaktywnej i angażującej.
4. Bezpieczeństwo i niezależność:
- Systemy monitoringu i alarmowania: inteligentne czujniki upadku w mieszkaniach seniorów (dyskretne, nieinwazyjne), połączone z centrum monitoringu lub z rodziną, zapewniające szybką pomoc w nagłych wypadkach.
- Inteligentne oświetlenie i automatyka domowa: Systemy, które automatycznie dostosowują oświetlenie do pory dnia lub obecności, otwierają rolety czy regulują temperaturę. Zwiększa to komfort i bezpieczeństwo, minimalizując ryzyko potknięć.
- Dostęp do usług na żądanie (on-demand): aplikacje i platformy umożliwiające seniorom zamawianie usług (np. dostawa zakupów, drobne naprawy, pomoc domowa) bezpośrednio do domu, minimalizując konieczność wychodzenia i zapewniając dostęp do wsparcia w codziennym życiu.
AgeTech nie zastępuje ludzkiego kontaktu ani fizycznej infrastruktury, ale ją wzmacnia, rozszerza i czyni bardziej dostępną i efektywną dla osób starszych. To połączenie sprawdzonej idei bliskości z możliwościami, jakie daje XXI wiek.
Analiza polskiego budownictwa z lat 70. XX wieku w kontekście potrzeb seniorów ukazuje interesujące zbieżności. Choć tamtejsze rozwiązania wynikały z odmiennych przesłanek, pokazały, że koncentracja usług i społecznej infrastruktury w bliskiej odległości od miejsca zamieszkania ma fundamentalne znaczenie dla jakości życia mieszkańców, w tym zwłaszcza osób starszych. Dziś, w dobie AgeTech i rosnącej świadomości potrzeb srebrnej gospodarki, możemy czerpać inspirację z tych historycznych doświadczeń, by tworzyć nowoczesne, zrównoważone i inkluzywne środowiska miejskie. Projektowanie miast z myślą o seniorach to nie tylko kwestia udogodnień, ale przede wszystkim inwestycja w jakość życia i potencjał starzejącego się społeczeństwa. Pytanie brzmi, czy jesteśmy w stanie połączyć dawne doświadczenia z nowoczesnymi rozwiązaniami, aby stworzyć prawdziwie „srebrne” osiedla przyszłości?
jw
Źródła:
- https://www.who.int/publications/i/item/9789240068698
- https://publications.europa.eu/resource/cellar/2dca9276-3ec5-11e8-b5fe-01aa75ed71a1.0002.01/DOC_1
- https://www.arup.com/insights/cities-alive-designing-for-ageing-communities/
- https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2015/04/ageing-in-cities_g1g51d27/9789264231160-en.pdf
