Kiedy myślimy o starzeniu się, najczęściej skupiamy się na zmianach zewnętrznych – siwych włosach, zmarszczkach czy wolniejszych ruchach. Jednak najważniejsze procesy starzenia zachodzą głębiej, w naszych mięśniach, które po 30. roku życia zaczynają tracić swoją masę w tempie około 3-8% na dekadę. Ta niezauważalna początkowo utrata może prowadzić do sarkopeniji – stanu charakteryzującego się znacznym osłabieniem mięśni, które dotyka miliony osób na świecie. Ale co gdyby można było przewidzieć ten proces znacznie wcześniej, zanim pierwsze objawy staną się widoczne?
Przełomowe badanie z Uniwersytetu Sassari
9 czerwca 2025 roku w prestiżowym czasopiśmie „Aging” (Aging-US) opublikowano przełomowe badanie, które może zrewolucjonizować sposób przewidywania starzenia się mięśni. Zespół naukowców z Uniwersytetu Sassari pod kierunkiem profesor Francy Deriu, we współpracy z pierwszymi autorami Lucią Venturą, Antonellą Cano i Marco Morrone, przedstawił nowatorski zegar biologiczny MAA (Muscle Age Acceleration) – narzędzie diagnostyczne zdolne do identyfikowania osób z przyspieszonym starzeniem mięśni.
To nie jest kolejny skomplikowany test wymagający kosztownych badań laboratoryjnych. MAA wykorzystuje powszechnie dostępne testy fizyczne, które można przeprowadzić w każdym gabinecie lekarskim czy ośrodku zdrowia. Badanie objęło 215 zdrowych uczestników w wieku 50-90 lat i wykazało, że około 25% pozornie zdrowych osób doświadcza przyspieszonego starzenia mięśni.
Jak działa zegar MAA?
Zegar MAA opiera się na trzech kluczowych testach rekomendowanych przez Europejską Grupę Roboczą ds. Sarkopeniji u Osób Starszych (EWGSOP):
Test siły chwytu dłoni (Handgrip) – mierzy siłę mięśni za pomocą dynamometru, który każdy może ścisnąć w dłoni. Ten prosty test okazał się jednym z najważniejszych predyktorów przyszłego stanu mięśni.
Test „wstań i idź” (Timed Up and Go – TUG) – uczestnik wstaje z krzesła, przechodzi wyznaczony dystans, wraca i ponownie siada. Ten test ocenia mobilność, równowagę i funkcjonalność mięśni.
Pomiar szybkości chodzenia – wydawałoby się banalny, ale tempo chodzenia to jeden z najsilniejszych wskaźników ogólnego stanu zdrowia i kondycji mięśniowej.
Wykorzystując regresję Elastic Net, naukowcy opracowali modele predykcyjne, które pozwalają klasyfikować osoby do trzech grup: z przyspieszonym, normalnym lub spowolnionym starzeniem mięśni.
Rewolucyjne wyniki badania
Najważniejsze odkrycie dotyczy różnic w ryzyku rozwoju sarkopeniji między poszczególnymi grupami. Osoby z przyspieszonym starzeniem mięśni wykazywały 19% prawdopodobieństwa rozwoju sarkopeniji, w porównaniu do zaledwie 9% u osób z normalnym tempem starzenia i 2% u osób ze spowolnionym procesem (p < 0,0001).
Co więcej, osoby z przyspieszonym starzeniem mięśni wykazywały również subkliniczne zmiany w markerach krwi, sugerujące wczesne i ukryte procesy zapalne związane z degradacją mięśni. To odkrycie wskazuje, że MAA może działać nie tylko jako predyktor starzenia mięśni, ale także jako wskaźnik ogólnych zagrożeń zdrowotnych.
Znaczenie dla zdrowia publicznego
Sarkopenija to nie tylko problem medyczny – to wyzwanie społeczno-ekonomiczne o ogromnych rozmiarach. Według prognoz demograficznych, liczba osób z sarkopenią w Europie wzrośnie z 10,9 miliona w 2016 roku do 18,7 miliona w 2045 roku – wzrost o 72,4%. Ogólna prevalencja sarkopeniji wśród osób starszych wzrośnie z 11,1% w 2016 roku do 12,9% w 2045 roku.
W Polsce sytuacja jest równie poważna. Badania wskazują, że ryzyko sarkopeniji dotyczy 18,6% polskiej populacji starszej (22,3% kobiet i 13,2% mężczyzn), przy czym częstość występowania znacznie wzrasta z wiekiem.
Kontekst naukowy: rozwój zegarów biologicznych
Narzędzie MAA wpisuje się w szerszy trend rozwoju zegarów biologicznych – narzędzi służących do oceny rzeczywistego tempa starzenia organizmu. Pierwsze zegary epigenetyczne, takie jak zegar Horvatha, opierały się na analizie metylacji DNA. Jednak te metody, choć precyzyjne, wymagają kosztownych badań laboratoryjnych i nie sprawdzały się dobrze w tkance mięśniowej.
Zegar MAA reprezentuje nowe podejście – zegar fenotypowy, który wykorzystuje bezpośrednie pomiary funkcji fizycznych zamiast markerów molekularnych. Ta metodologia jest nie tylko tańsza i bardziej dostępna, ale także lepiej odzwierciedla faktyczne zmiany funkcjonalne zachodzące w procesie starzenia.
Przyszłe zastosowania kliniczne
Prostota narzędzia MAA otwiera możliwości jego szerokiego zastosowania w praktyce klinicznej. Test można przeprowadzić w gabinecie lekarza rodzinnego, podczas wizyt geriatrycznych czy w ośrodkach zdrowia. Wczesna identyfikacja osób z przyspieszonym starzeniem mięśni pozwala na:
Wprowadzenie celowanych programów ćwiczeń – szczególnie treningu siłowego, który udowodniono spowalnia utratę masy mięśniowej.
Optymalizację żywienia – zwiększenie spożycia białka i innych składników odżywczych kluczowych dla zdrowia mięśni.
Monitorowanie chorób towarzyszących – które mogą przyspieszać utratę masy mięśniowej.
Modyfikację stylu życia – w tym walkę ze stanem zapalnym organizmu.
Ograniczenia i perspektywy
Choć wyniki badania są obiecujące, naukowcy podkreślają potrzebę dalszych badań walidacyjnych w większych grupach i różnych populacjach. Obecnie MAA został opracowany na podstawie danych z populacji kaukaskiej, co może ograniczać jego stosowanie w innych grupach etnicznych.
Ponadto, badanie miało charakter przekrojowy, więc nie można było obserwować długoterminowych zmian w czasie. Badania longitudinalne są niezbędne, aby potwierdzić zdolność MAA do przewidywania rzeczywistego rozwoju sarkopeniji w dłuższej perspektywie.
Rewolucja w medycynie prewencyjnej
Narzędzie MAA może zapoczątkować nową erę w medycynie prewencyjnej. Zamiast czekać na pojawienie się objawów sarkopeniji, lekarze będą mogli identyfikować osoby zagrożone znacznie wcześniej i wprowadzać odpowiednie interwencje.
Dr Franca Deriu, główny autor badania, podkreśla: „Zdrowi, mieszkający w społeczności dorośli w średnim i starszym wieku mogą być skutecznie klasyfikowani pod względem ich indywidualnych trajektorii starzenia mięśniowo-szkieletowego za pomocą nowatorskiego zegara mięśniowego MAA”.
Rozwój zegara biologicznego MAA to przełomowy krok w kierunku personalizowanej medycyny starzenia. Wykorzystując proste, powszechnie dostępne testy, możemy teraz przewidywać, które osoby są narażone na przyspieszony proces starzenia mięśni, jeszcze zanim pojawią się pierwsze objawy.
W kontekście starzejących się społeczeństw i rosnących kosztów opieki zdrowotnej, narzędzia takie jak MAA mogą odegrać kluczową rolę w utrzymaniu niezależności i jakości życia osób starszych. Wczesna identyfikacja i interwencja mogą nie tylko zapobiec rozwojowi sarkopeniji, ale także zmniejszyć ryzyko upadków, złamań i innych powikłań związanych z osłabieniem mięśni.
Badanie opublikowane w „Aging-US” to dopiero początek. Jeśli dalsze badania potwierdzą skuteczność MAA, może to zrewolucjonizować sposób, w jaki podchodzimy do starzenia się – od reaktywnego leczenia do proaktywnej prewencji.
jw
Źródła
- https://www.news-medical.net/news/20250717/New-tool-measures-how-quickly-muscles-age-to-predict-sarcopenia-risk.aspx
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7432573
- https://www.aging-us.com/news-room/new-aging-clock-predicts-early-risk-of-muscle-loss-in-older-adults
- https://scienceblog.com/muscle-age-clock-predicts-sarcopenia-risk-years-before-symptoms
- https://www.aging-us.com/article/206269
- https://www.mdpi.com/2072-6643/14/17/3466
