Japonia jest jednym z najszybciej starzejących się społeczeństw na świecie – już niemal 30% populacji stanowią osoby powyżej 65. roku życia. W obliczu spadającego przyrostu naturalnego i rosnącej długości życia, rynek pracy dla seniorów nabiera kluczowego znaczenia zarówno dla gospodarki, jak i samych starszych mieszkańców kraju. Jak wygląda zatrudnienie osób starszych w Japonii, jakie są obowiązujące przepisy i największe wyzwania oraz w jakich branżach seniorzy znajdują zatrudnienie?
Wysoki poziom aktywności zawodowej seniorów
W 2023 roku w Japonii pracowało 9,1 miliona osób w wieku 65 lat i więcej – to już dwudziesty rok z rzędu, gdy liczba ta rośnie1. Seniorzy stanowią obecnie 13,5% całej siły roboczej, czyli co siódmy pracujący Japończyk ma co najmniej 65 lat. W grupie wiekowej 70–74 lata aż 33,5% osób nadal jest aktywnych zawodowo, a wśród 65–69-latków – ponad połowa. Dla porównania, wskaźnik zatrudnienia osób 65+ w Japonii (25,2%) jest znacznie wyższy niż w USA (18,6%) czy Wielkiej Brytanii (10,9%).
Polityka państwa i zmiany w prawie
W odpowiedzi na starzenie się społeczeństwa i kurczący się rynek pracy, japoński rząd wprowadza szereg reform. Od kwietnia 2025 roku wszystkie firmy będą zobowiązane do zapewnienia możliwości pracy każdemu pracownikowi, który chce pozostać zatrudniony do 65. roku życia. Dodatkowo, pracodawcy są zachęcani do umożliwienia pracy nawet do 70. roku życia poprzez podnoszenie wieku emerytalnego, znoszenie barier wiekowych lub wprowadzanie systemów ciągłego zatrudnienia. Państwo oferuje także dotacje dla firm zatrudniających seniorów oraz programy wsparcia dla osób chcących się przekwalifikować.
Większość pracujących seniorów jest zatrudniona na niepełnym etacie lub w ramach elastycznych form zatrudnienia – ponad 76% stanowią tzw. „nonregular employees”. Wysoki odsetek osób starszych pracuje w handlu, opiece zdrowotnej i usługach, a szczególnie dynamicznie rośnie zatrudnienie w sektorze opieki nad innymi seniorami. Wyzwania, z jakimi mierzą się starsi pracownicy, to przede wszystkim niższe wynagrodzenia, ograniczone możliwości awansu oraz konieczność dostosowania się do nowych technologii.
Inicjatywy wspierające i reskilling
Rząd i firmy coraz częściej inwestują w programy przekwalifikowania (reskilling), szkolenia zawodowe oraz doradztwo kariery dla osób 50+ i 60+. Powstają specjalne biura pośrednictwa pracy dla seniorów, a wiele firm wdraża systemy umożliwiające przedłużenie zatrudnienia oraz korzystniejsze warunki płacowe dla doświadczonych pracowników. Przykładowo, firmy takie jak Daikin czy FANCL wprowadziły systemy umożliwiające pracę powyżej 65. roku życia, a nawet po 70. roku życia, szczególnie dla pracowników o unikalnych kwalifikacjach.
Perspektywy
Wraz z dalszym starzeniem się społeczeństwa, rola seniorów na rynku pracy w Japonii będzie jeszcze rosła. Kluczowe wyzwania to zapewnienie satysfakcjonujących warunków zatrudnienia, walka z dyskryminacją wiekową oraz dalszy rozwój programów przekwalifikowania i wsparcia zawodowego. Japonia już dziś staje się wzorem dla innych krajów, jak wykorzystać potencjał doświadczonych pracowników w gospodarce przyszłości.
Źródła:
- L&E Global – Japan: 2025, Looking Ahead
- Remoly – Japan’s Employment Reform for Seniors
- LinkedIn – Japan’s Employment Reform for Seniors
- AARP International – Japan
- Oh-Ebashi Newsletter – Overview of the Japanese Mandatory Retirement Age System (PDF)
- Nippon.com – Number of Seniors in Employment Continues to Rise in Japan
- World Economic Forum – How companies are addressing workforce shortages through senior employment in Japan
- Mainichi – Record 42.7% of seniors in Japan have income-generating jobs
- LinkedIn – New Employment Rules in Japan: Retirement & Family Support
- Chambers – Overview of the Japanese Mandatory Retirement Age System
