Współczesne konflikty zbrojne i długotrwałe misje zagraniczne pozostawiają trwały ślad w psychice i zdrowiu neurologicznym tysięcy weteranów na całym świecie. Zespół stresu pourazowego (PTSD), pourazowe uszkodzenia mózgu (TBI), depresja oraz przewlekły ból to tylko niektóre z wyzwań, z jakimi mierzą się żołnierze po powrocie do życia cywilnego.
W ostatnich latach rosnącą rolę w terapii tych schorzeń odgrywa nowoczesna neurotechnologia – w szczególności przezczaszkowa stymulacja elektryczna mózgu (tES). To nieinwazyjna, bezpieczna i coraz szerzej stosowana metoda, która wspiera neurorehabilitację, poprawia funkcje poznawcze oraz zmniejsza objawy lękowe i depresyjne.
USA: Lider we wdrażaniu tDCS dla wojska i weteranów
Stany Zjednoczone są światowym pionierem w wykorzystaniu tDCS (transcranial Direct Current Stimulation) w służbie weteranom.
Kluczowe instytucje:
- U.S. Department of Veterans Affairs (VA) Kliniki VA w Bostonie, Houston, San Diego i innych miastach prowadzą programy pilotażowe stosujące tDCS w terapii PTSD, depresji i TBI.
- DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) W ramach programu Targeted Neuroplasticity Training (TNT) testowano tES jako narzędzie przyspieszające terapię i reintegrację żołnierzy.
Potwierdzone korzyści:
- Redukcja objawów PTSD nawet o 30–40% po 4–6 tygodniach terapii tDCS
- Poprawa pamięci roboczej i koncentracji u osób po urazach mózgu
- Zmniejszenie poziomu bólu chronicznego u weteranów cierpiących na fibromialgię i ból neuropatyczny
Stymulacja może być prowadzona stacjonarnie lub – w nowoczesnych programach zdalnych – pod nadzorem specjalistów przy użyciu urządzeń do terapii domowej (np. takich jak CorStim tES firmy QVITI).
Izrael: tDCS jako wsparcie dla żołnierzy bojowych
W Izraelu, gdzie służba wojskowa jest obowiązkowa, a misje bojowe regularne, coraz większą wagę przykłada się do wspierania żołnierzy i weteranów przez innowacyjne terapie neurologiczne.
- Szpitale wojskowe i kliniki PTSD wdrażają tDCS w leczeniu stresu pourazowego, depresji i zaburzeń snu.
- tDCS jest również testowane w połączeniu z technikami VR/AR i terapią poznawczo-behawioralną (CBT).
- Izraelski sektor startupów neurotech (np. firmy z Tel Awiwu) aktywnie rozwija rozwiązania sprzętowe i aplikacje do zdalnej terapii stymulacyjnej.
Wielka Brytania i Kanada: neurostymulacja w systemie opieki nad weteranami
Wielka Brytania i Kanada prowadzą badania kliniczne nad zastosowaniem tDCS w systemie opieki nad weteranami z zaburzeniami neurologicznymi i psychicznymi.
- Ministry of Defence (UK) współpracuje z uniwersytetami (m.in. University of Oxford) nad zastosowaniem tES w poprawie odporności poznawczej.
- Programy pilotażowe obejmują weteranów cierpiących na TBI, chroniczny ból i zaburzenia lękowe.
- W Kanadzie tDCS testuje się jako uzupełnienie do terapii farmakologicznej i psychoterapii w centrach rehabilitacji dla byłych żołnierzy.
Dlaczego tES działa dla wojska?
tDCS i inne formy tES (tACS, tRNS) modulują aktywność neuronów w korze mózgowej, co sprzyja:
- neuroplastyczności – zdolności mózgu do regeneracji po urazie,
- regulacji emocji – przez wpływ na układ limbiczny (np. ciało migdałowate),
- poprawie funkcji poznawczych – pamięci, uwagi, planowania i szybkości reakcji.
tES jest:
- bezpieczne – z minimalnym ryzykiem skutków ubocznych,
- niskokosztowe – znacznie tańsze niż tradycyjne leczenie farmakologiczne,
- łatwe do wdrożenia – zarówno w warunkach klinicznych, jak i domowych.
Przyszłość: zdalna opieka, terapia personalizowana i TDCS dla wojska
Coraz więcej krajów inwestuje w rozwój systemów, które umożliwią zdalną, personalizowaną terapię tES, monitorowaną przez specjalistów. Rozwiązania takie jak CorStim tES firmy QVITI integrują:
- możliwość doboru indywidualnych protokołów,
- terapię domową z nadzorem medycznym,
- współpracę z aplikacjami rehabilitacyjnymi i systemami VR.
Przezczaszkowa stymulacja elektryczna (tES) to przełomowa technologia w służbie weteranom. Kraje takie jak USA, Izrael, Wielka Brytania czy Kanada już dziś wdrażają ją jako uzupełnienie lub alternatywę dla konwencjonalnych terapii PTSD, TBI i depresji. Dzięki rozwojowi sprzętu i metod nadzoru, tES ma szansę stać się standardem w nowoczesnej opiece neurologicznej nad żołnierzami po zakończonej służbie.
BG
Oto najważniejsze źródła potwierdzające wykorzystanie tDCS/tES w terapii PTSD, TBI i wspomaganiu weteranów w USA, Izraelu i innych krajach:
Stany Zjednoczone – weterani i VA
- Randomizowane badanie kliniczne – tDCS + VR dla PTSD weteranów W grupie 54 weteranów stosowano anodalną tDCS do kory przedczołowej przy ekspozycji VR, co doprowadziło do znaczącej redukcji objawów PTSD po 1 miesiącu (Cohen d = 0.82).
- Badanie VA Providence – polepszenie uczenia wygaszającego strach tDCS stosowane podczas kondycjonowania i wygaszania lęku u weteranów zmniejszyło reakcje fizjologiczne (potliwość), co przekłada się na lepszą regulację emocjonalną.
- Terapia domowa tDCS dla PTSD i bólu przewlekłego Pilot VA pokazał skuteczność zdalnej tDCS razem z terapią ekspozycyjną (PE) u weteranów.
Izrael – weterani z IDF
- Deep TMS dla PTSD – program w izraelskich szpitalach Retrospektywne badanie z 99 weteranami, ze zniwelowaniem objawów PTSD o 44 %, depresji o 43 % i myśli samobójczych o ponad 50 %.
Wielka Brytania i Kanada
- Badania Tel Aviv University i izraelskich weteranów Kurs leczenia tDCS + VR jest planowany w ramach nowych klinicznych badań, potwierdzając zainteresowanie terapią poprzez VR i tDCS.
Inne instytucje i inicjatywy
- Chronic Effects of Neurotrauma Consortium (CENC) Amerykański program DoD/VA finansujący badania nad TBI, wspierający zastosowania tES.
- Defense Centers of Excellence (DCoE – DoD) Organizacja koordynująca strategie leczenia PTSD i TBI w wojsku.
Metaanalizy i przeglądy
- tDCS jako metoda leczenia PTSD W 2019 opublikowano randomizowane, kontrolowane badanie nad tDCS w PTSD.
