13 października 2025 r. WHO (Kobe Centre) ostrzegło, że dopłaty „z kieszeni” do domowej opieki długoterminowej (LTC) w Europie popychają wielu seniorów w stronę ubóstwa. Ta sytuacja to nie incydent — to systemowe ostrzeżenie dla rządów, samorządów i biznesu AgeTech, że model finansowania LTC wymaga natychmiastowej korekty. Sprawdzamy, co oznacza ten alarm dla Silver Economy, rynku innowacji i dla polityki społecznej.
Dlaczego WHO bije na alarm — i co mówią dane?
WHO, na podstawie badania 14 krajów europejskich (SHARE 2013–2015), pokazała, że w Danii, Niemczech, Luksemburgu, Szwecji i Szwajcarii nawet 25–30% osób 60+ korzystających z domowej LTC jest już ubogich przed opłatami „out-of-pocket” (OOP). To oznacza, że dla znacznej części seniorów nawet niewielkie dopłaty mogą być destrukcyjne finansowo. Jeszcze poważniej jest w Grecji, Włoszech i Hiszpanii, gdzie „wydatki katastroficzne” po opłatach za domową LTC dotykają ponad 20% korzystających — to nie odosobnione przypadki, ale powtarzalny wzorzec.
Warto podkreślić, że są wyjątki systemowe: Dania i Irlandia nie wymagają opłat OOP za domową LTC, pokazując, że da się inaczej zaprojektować ochronę finansową przed ubóstwem. WHO publikuje także marę skali „katastroficznych” wydatków, które silnie koncentrują się w najuboższych gospodarstwach domowych.
Europa w liczbach: ile wydajemy na LTC — i gdzie jest Polska?
Według danych OECD średnio europejskie kraje wydają na LTC 1,8% PKB (2021). Liderami są Holandia (4,4%), Norwegia (3,5%), Szwecja (3,4%) i Dania (3,2%). Na drugim biegunie — Polska, Grecja i Łotwa — o 0,5% PKB lub mniej. Te różnice wynikają nie tylko z demografii, lecz także z etapu rozwoju systemów formalnej opieki, gdzie w krajach takich jak Polska nadal dominuje model opieki rodzinnej.
OECD podkreśla, że 4/5 wydatków LTC pokrywają źródła publiczne, a rosnące koszty są strukturalne: maleje podaż nieformalnej opieki, produktywność w zawodach opiekuńczych pozostaje ograniczona, co oznacza rosnącą presję na budżety publiczne i biznes AgeTech.
Co robi Bruksela — i czy to wystarczy?
Komisja Europejska wskazuje, że LTC to najszybciej rosnący wydatek socjalny w UE — prognozy zakładają wzrost z 1,7% do 2,5% PKB do 2050 r., a liczba osób wymagających opieki wzrośnie z 30,8 mln (2019) do 38,1 mln (2050). W maju 2025 r. Komisja wdrożyła ramy monitorowania Rekomendacji Rady ws. LTC — już są pierwsze KPI do oceny dostępności, jakości i ochrony finansowej, w tym wskaźnik „katastroficznych wydatków”. Na październikowym posiedzeniu EPSCO ministrowie UE podkreślili priorytet dostępnych, niedrogich, zorientowanych na osobę usług wsparcia oraz dostępnych technologii — to ważny sygnał dla twórców rozwiązań AgeTech.
Konsekwencje dla Silver Economy: kto zapłaci za innowacje?
Jeśli OOP pozostaną wysokie, popyt indywidualny (B2C, bez refundacji) na rozwiązania domowej opieki, teleopieki czy zdalnego monitoringu będzie mocno ograniczony — szczególnie w krajach o niskim udziale publicznym w finansowaniu. W praktyce rosnąć będą modele B2B2C: to gminy, ubezpieczyciele i świadczeniodawcy kupują rozwiązania „pakietowo”, a senior korzysta bez barier kosztowych. Wymaga to jednak twardych metryk efektu zdrowotnego i ekonomicznego, jak np. redukcja re-hospitalizacji czy opóźnienie instytucjonalizacji.
Produkt ≠ gadżet: innowacje muszą być rozliczane „za wynik”, a nie „za funkcję” — bez outcome-based mechanizmów AgeTech pozostanie na marginesie budżetów domowych.
Rekomendacje (na już) dla PL/UE
- Włączaj ochronę finansową do pilotaży: każde wdrożenie opieki domowej powinno raportować odsetek gospodarstw z „katastroficznymi wydatkami” i wpływ interwencji na ten wskaźnik, bazując na definicjach WHO/OECD.
- Segmentuj według potrzeb (ADL/IADL) i przyznawaj dofinansowanie progresywnie — to ogranicza regresywność dopłat OOP.
- Standard ROI dla samorządów i ubezpieczycieli: nacisk na koszt-efektywność (koszt unikniętego dnia opieki instytucjonalnej), interoperacyjność i mierzalny wpływ na czas opiekuna formalnego.
- Gender lens: uwzględnij wymiar płci w projektowaniu usług i rynku pracy — kobiety są nadreprezentowane zarówno jako opiekunki, jak i beneficjentki LTC.
- Walcz z ageizmem w usługach cyfrowych — od języka i UX po onboarding. Warto skorzystać z EU Action Plan to Combat Ageism.
Źródła
- WHO Kobe Centre — Statement (13.10.2025): „Out of pocket payments for home-based long-term care in Europe drive older people into poverty.” wkc.who.int
- WHO Kobe Centre — Evidence Brief (03.10.2025): „Catastrophic expenditures and impoverishment…” wkc.who.int
- OECD — Health at a Glance 2023: rozdział o wydatkach na LTC OECD
- Komisja Europejska — Long-term care: projekcje, monitoring ram EC
- Rada UE — EPSCO 17.10.2025: konkluzje Consilium
- AGE Platform Europe — EU Action Plan to Combat Ageism AGE Platform Europe
